Door Sanne Ravensbergen & Danielle van Grieken
In Nederland komt ongeveer 18 procent van de baby’s door middel van een keizersnede ter wereld (Bron: Perined, 2021). Niet alleen als je al weet met een keizersnede te gaan bevallen, ook wanneer het je wens is om natuurlijk te bevallen kan het heel waardevol zijn om je te verdiepen in de opties en keuzes bij een keizersnede. In dit blog neemt doula Sanne je mee in de mogelijkheden.
Wat is een keizersnede?
Bij een keizersnede of sectio caesarea wordt de baby niet middels een fysiologische vaginale bevalling geboren, maar via een incisie in de buikwand uit de buik van de moeder getild tijdens een operatie. De term keizersnede zou volgens een populaire, maar onjuiste verklaring verwijzen naar de manier waarop Julius Ceasar ter wereld kwam. Waarschijnlijker is het echter dat de term afstamt van het Latijnse woord voor snijden: caedere.
Hoewel een eerste verslag van een succesvolle keizersnede al uit 1500 zou stammen, werd in de 20e eeuw de keizersnede een stuk veiliger voor de moeder vanwege de toegenomen medische kennis en de mogelijkheden voor verdoving en algehele anesthesie.
Tijdens een keizersnede maakt een gynaecoloog een incisie in de buik, buikwand en baarmoeder van de moeder ter hoogte van de venusheuvel en haalt daardoor de baby naar buiten en knipt de navelstreng door. Hoewel de operatie ongeveer 30-45 minuten duurt, wordt de baby meestal na 5 minuten tot een kwartier na het begin van de operatie al geboren. De ingreep gebeurt meestal met een lokale verdoving. Onder bepaalde omstandigheden of bij een spoedkeizersnede kan gekozen worden voor een algehele verdoving. Na een keizersnede blijf je zo’n 2 tot 3 dagen in het ziekenhuis.
Wanneer beval je nu met een keizersnede?
Het mooie en bijzondere aan het zorgsysteem in Nederland is dat elke vrouw in principe zelf kan beslissen hoe (en waar) ze wil bevallen, tenminste, wanneer haar zwangerschap normaal (zonder complicaties) verloopt. Kies je bewust voor een keizersnede, dan is het aan te raden om van te voren de risico’s en voordelen van een keizersnede versus een fysiologische vaginale bevalling met je bevalteam (verloskundige en/of gynaecoloog) te bespreken.
Een keizersnede vindt meestal plaats wanneer een fysiologische, vaginale bevalling niet mogelijk is of blijkt te zijn of als gevaarlijk wordt gezien voor jou of de baby.
Er bestaan twee soorten keizersnedes:
1) De geplande keizersnede, dit wordt een primaire sectio genoemd en men bedoelt ermee een keizersnede die in samenspraak met de moeder/ouders, ingepland wordt in het ziekenhuis, meestal vanwege een medische noodzaak.
2) Ongeplande keizersnede, dit wordt een secundaire sectio of spoedkeizersnede genoemd
- Is de noodzaak van een keizersnede tijdens je zwangerschap al duidelijk? Je weet dan dat je een geplande keizersnede krijgt.
- Wordt dit tijdens je bevalling duidelijk? Je krijgt dan een ongeplande keizersnede of spoedkeizersnede.
Ongeveer 18 van de 100 vrouwen bevallen in Nederland met een keizersnede. Bij de helft betreft het een geplande keizersnede, bij de andere helft betreft het een ongeplande keizersnede.
De geplande keizersnede
Er zijn dus situaties waarin van tevoren al bekend is dat een vaginale bevalling niet mogelijk of niet veilig is voor jou als moeder of voor jouw kindje. Bijvoorbeeld als de baby dwars in je buik ligt of als de ligging van de placenta een natuurlijke bevalling belemmert. Er zijn ook situaties (bijvoorbeeld bij een chronische ziekte of een baby die in stuit ligt) waarin het niet zo zwart-wit is, maar je samen met je gynaecoloog de voor- en nadelen van natuurlijk bevallen en een keizersnede afweegt en kan besluiten dat een keizersnede beter is voor jou of in jouw situatie.
Het voordeel van een geplande keizersnede is dat je je er helemaal op kan voorbereiden (zowel in praktisch als emotioneel opzicht) en dat er vaak meer opties en mogelijkheden zijn. Bij steeds meer ziekenhuizen kun je bij een geplande keizersnede bijvoorbeeld kiezen voor een zogenaamde ‘gentle’ keizersnede en bij enkele ziekenhuizen zelfs voor een ‘mother assisted’ keizersnede. Hieronder leggen we uit wat dit inhoudt.
De ‘Gentle Sectio’
In steeds meer ziekenhuizen wordt in het geval van een geplande keizersnede de optie van een ‘gentle sectio’ geboden, ook wel ‘gentle keizersnede’, ‘natuurlijke keizersnede’ of ‘vriendelijke keizersnede genoemd’. Hoewel een gentle keizersnede natuurlijk nog steeds een operatie is, gaat de operatie er wat rustiger en ‘zachter’ aan toe en wordt er extra ruimte gegeven aan het hechtingsproces tussen moeder(/partner) en kind.
Bij een gentle sectio heb je één of meer van de volgende opties:
– Er heerst een rustige, respectvolle sfeer in de OK, er wordt niet gekletst
– Soms kan er zelfgekozen muziek worden opgezet
– Het infuus wordt als je rechts bent, in je linkerhand ingebracht (en andersom) zodat je
de baby makkelijker kunt aanraken
– ECG-plakkers (voor de registratie van je hart) op de rug zodat huid-op-huid contact makkelijker is
– Het OK-personeel staat bij je hoofd als de katheter wordt ingebracht voor meer privacy
– De ouders kunnen de geboorte zien door een doorzichtig venster of doordat het operatiedoek omlaag wordt gedaan
– De baby wordt langzaam geboren waardoor het vocht (net als bij een vaginale geboorte) uit de longen loopt
– De ouders kunnen eventueel zelf het geslacht van het kindje ontdekken
– Er wordt gewacht met het afklemmen van de navelstreng zodat het bloed vanuit de placenta zoveel mogelijk naar de baby kan stromen
Bron: o.a Positief over bevallen, Millie Hill.
Steeds meer ziekenhuizen bieden de optie van een gentle sectio Krijg jij een geplande keizersnede en wil je weten in welke ziekenhuizen je voor een gentle sectio terecht kan? Kijk dan in het overzicht hieronder welke ziekenhuizen in jouw regio dit aanbieden.
Overzicht sectio-mogelijkheden per Ziekenhuis
Niet ieder ziekenhuis verstaat hetzelfde onder een gentle sectio en de invulling ervan kan dan ook per ziekenhuis verschillen. Het kan daarom heel waardevol zijn om van tevoren te informeren wat het ziekenhuis waar jij wil of zal gaan bevallen precies onder een gentle sectio verstaat. Zo kom je niet voor vervelende verrassingen of teleurstellingen te staan.
‘Maternal Assisted C-section’
Vrij nieuw is de mogelijkheid om als moeder zelf je kindje uit de buik te tillen bij een keizersnede. Dit wordt een moeder geassisteerde keizersnede of MAC (Mother Assisted C-section) genoemd. Je bent dan als moeder onderdeel van het operatieteam. In 2017 werd in Nederland de eerste baby geboren via een moeder geassisteerde keizersnede. Dit gebeurde in het Diakonessenhuis in Utrecht. Een moeder geassisteerde keizersnede wordt nog maar in enkele ziekenhuizen uitgevoerd is alleen mogelijk bij een geplande keizersnede.
Ongeplande keizersnede
Een op de acht vrouwen die zwanger is van haar eerste kindje en van plan is natuurlijk en vaginaal te bevallen, bevalt uiteindelijk toch via een keizersnede. In zo’n geval spreken we van een ongeplande keizersnede of een spoedkeizersnede. De reden hiervoor kan bijvoorbeeld zijn dat de ontsluiting (ondanks krachtige weeën) niet vordert of de conditie van het kindje achteruit gaat tijdens de bevalling. De kans is dus best aanzienlijk dat je gaat voor een natuurlijke bevalling maar onverwacht toch op de operatietafel belandt voor een keizersnede. Jouw bevalling ziet er dan ineens heel anders uit dan je verwachtte en/of hoopte. Je kunt je voorstellen dat dit behoorlijk schakelen kan zijn.
Perined, Utrecht, 2022, geraadpleegd via: www.peristat.nl, basis: alle eenlingkinderen geboren in 2021 bij een zwangerschapsduur van >=37+0
In Sanne’s werk als doula gaat ze altijd met ouders het gesprek aan over het (onverwachte) scenario van een keizersnede. Want wat zijn dàn jouw wensen? Zijn er onderdelen van jouw ‘Plan A’ (of B) die je kan meenemen als jouw kindje via een keizersnede ter wereld komt? Denk aan hoe je wilt dat er met jou wordt gecommuniceerd of aan de eerste uren na de geboorte.
De opties bij een ongeplande keizersnede
Welke opties en mogelijkheden zijn er nu als je een ongeplande keizersnede krijgt? Voorop staat dat er soms snel gehandeld moet worden. Bijvoorbeeld als het kindje in nood is of dreigt te raken. Maar bij minder spoed, is er vaak meer mogelijk. Een ongeplande keizersnede betekent gelukkig lang niet altijd dat men moet rennen naar de OK. In veel gevallen is er geen sprake van enorme haast en dan is er meer mogelijk dan in een echte spoedsituatie.
Denk bijvoorbeeld eens aan het onderstaande:
– Wie wil je meenemen in de OK? (Denk aan je partner, een familielid, een doula of geboortefotograaf). Meestal mag je één persoon meenemen bij de keizersnede. In overleg mag naast deze persoon soms ook een doula mee voor emotionele ondersteuning of een geboortefotograaf om de geboorte en de eerste momenten vast te leggen.
– Hoe wil je dat er met jou gecommuniceerd wordt? Wil je bepaalde persoonlijke achtergrondinformatie delen met de medische zorgverleners?
– Wil je uitleg krijgen over wat er gebeurt?
– Wil je het moment van geboorte zien en bewust meemaken?
– Hoe belangrijk is het uitkloppen van de navelstreng voor je?
– Wil je jouw kindje direct na de bevalling even bij jou of bij je partner op de borstkas laten liggen?
– Wil je dat jouw partner ten alle tijden bij je kleintje blijft? (Bijvoorbeeld terwijl jij gehecht wordt en naar de recovery kamer gaat).
– Wil je misschien, zodra je herenigd bent met je kleintje, je kindje proberen aan te leggen, en als dit (nog) niet kan, wat zijn je wensen voor de eerste voeding? (Je kan evt. ingevroren colostrum meenemen die je al eerder bij je zelf met de hand hebt afgekolfd).
Soms is het ook bij een ongeplande keizersnede mogelijk om bepaalde elementen van een gentle sectio mee te nemen. Als je dat fijn zou vinden, neem dit dan gerust op in je geboortewensen of geboorteplan.
De navelstreng wordt na een keizersnede vaak afgeklemd met een navelklem. Wil jij liever dat dit gebeurt met een cordring, dan kun je vragen de navelstreng wat langer te laten zodat deze later alsnog afgeklemd kan worden met een cordring.
De meerwaarde van een goede voorbereiding
Als je graag natuurlijk wil bevallen, sta je er misschien helemaal niet bij stil dat er een kans is dat jouw kindje via een keizersnede geboren wordt. Toch adviseren wij je om ook dit scenario voor te bereiden en te bedenken welke wensen je hebt in het geval je toch een keizersnede zal krijgen. Door ook een keizersnede-scenario voor te bereiden ben je niet alleen flexibeler van geest als het straks anders toch loopt dan je hoopt, maar vergroot je ook de kans dat je na afloop positief op je bevalling kan terugkijken. Dit is iets wat wij iedere aanstaande ouder gunnen want wat is dat een hele fijne start van het ouderschap!
Over de auteurs
Sanne Ravensbergen werkt als doula en (geboorte)fotograaf in Utrecht en Midden-Nederland. Ze doet dit vanuit haar eigen praktijk Stories of New Life. Sanne is zelf moeder van een dochter (2014) en een zoon (2016) en het is haar missie ouders op zo’n manier te ondersteunen dat ze met een positief gevoel terug kunnen kijken op de geboorte van hun kindje, hoe het ook gelopen is. Wil je meer weten over Sannes werkwijze als doula en fotograaf? Kijk dan eens op www.storiesofnewlife.nl
Daniëlle van Grieken is eigenaresse van studio Vandaan. In 2009 richtte ze studio Vandaan op en sindsdien geeft ze met veel liefde yogalessen, cursussen, massages en retraites. Sinds 2012 heeft haar studio zich gespecialiseerd in alles rond de zwangerschap en werkt ze samen met haar team uitsluitend met wensmoeders, zwangeren en nieuwe moeders. Na decennia in Utrecht gewoond te hebben, woont ze nu met haar vriend, zoontje en dochtertje in een klusboerderij in de Betuwe. Meer over Danielle.
Omslagfoto: Foto uit de serie Ode aan het Moederlijf, door Sanne Ravensbergen (Stories of New Life).