Ayurveda is een eeuwenoude geneeskunst en wetenschap die ontstaan is in India en al eeuwen ondersteuning biedt aan vrouwen tijdens en na de zwangerschap. Ayurveda kan vertaald worden naar ‘de wijsheid van het leven’ en heeft als doel het ondersteunen en helen van onze algehele gezondheid; van zowel lichaam, geest als het energetische lichaam, door middel van een gebalanceerde levensstijl. Wat Ayurveda uniek maakt, is dat haar adviezen voor levensstijl en voeding zijn afgestemd op de unieke persoon door ieders unieke ‘mind-body type’ of dosha (of ook wel constitutie-type, of‘Prakriti’ genoemd), in ogenschouw te nemen.
Volgens de Ayurveda bestaan er in de natuur drie basis-energieën, de zogenaamde dosha’s, die ook in ons eigen lichaam voorkomen. Jouw dosha of unieke geboorte constitutie is ontstaan uit je ouders’ combinatie van de eicel en de zaadcel als ook hun overheersende dosha op het moment van conceptie. Je mind-body type ligt dus vanaf de geboorte vast en heeft invloed op niet alleen je lichaamsbouw, geestelijke gesteldheid, vaardigheden en voorkeuren, maar ook hoe je reageert op het leven in al haar aspecten: op de seizoenen en het weer, maar ook op bepaalde voedingsmiddelen en de uitdagingen die het dagelijks leven met zich meebrengt.
Op basis enkele aanwijsbare eigenschappen, worden binnen de Ayurveda het Vata-, Pitta- en Kapha-type en gemengde types onderscheiden onder mensen. De meeste mensen zijn gemengde types, waarin de kwaliteiten van meerdere van deze types zijn terug te vinden in verschillende verhoudingen, maar één van de types is vaak dominant en gemakkelijk in jezelf (en anderen) te herkennen. Om meer inzicht te krijgen in jezelf en welke van deze types dominant is bij jou, kan je een Dosha test doen. Het precies bepalen van je dosha is echter voorbehouden aan een gediplomeerde Ayurvedische therapeut of arts, welke middels een intake en een polsmeting een goede inschatting van je dosha kunnen maken.
Weet je al wat meer over je dosha, dan kan je afgewogen keuzes maken ten aanzien van je dieet (hoe en wat je eet), mate en vorm van beweging, je yogabeoefening, supplementen, maar ook andere aspecten van je leefstijl zoals de mate van stress die je ervaart, het soort werk dat je doet en waar of hoe je woont, zodat je je lichamelijke en mentale gesteldheid zo goed mogelijk onderhoud.
Hoe ondersteunt Ayurveda je tijdens je Zwangerschap?
Volgens de Ayurveda speelt dieet en de leefstijl van de moeder vóór en tijdens de zwangerschap een belangrijke rol in de ontwikkeling van de baby én in de transitie van vrouw naar moeder. Een gebalanceerde leefstijl tijdens je zwangerschap kan ook voor de moeder ondersteunend werken voor zowel haar lichaam als geest en kan zwangerschapsklachten helpen voorkomen. Bovendien biedt een bewuste leefstijl de beste voorbereiding voor de vaak prachtige, maar ook uitdagende eerste tijd met je kindje. Wat een aanstaande moeder precies nodig heeft verschilt per vrouw, aangezien we allemaal anders zijn. Gelukkig zijn er wel wat algemene handvatten binnen de Ayurveda waar je al rekening mee zou kunnen houden wanneer je zwanger bent of wilt worden.
Ayurveda & Voeding
“When diet is wrong, medicine is of no use. When diet is correct, medicine is of no need.”
Voedende Voeding
Binnen de Ayurveda staat met stip op 1 : Voedende voeding. ‘Je bent wat je eet’. Eet tijdens je zwangerschap niet alleen om te eten of omdat je (stevige) trek hebt, maar vooral om je lichaam daadwerkelijk te voeden! De voedingsstoffen die je tot je neemt vormen de bouwstenen voor jouw eicellen, en voor je veranderende lichaam én die van je baby wanneer je al zwanger bent. Denk aan, idealiter en zoveel mogelijk, biologische en onbewerkte voeding (ivm pesticiden op groentes en fruit). Hoe puurder de producten zijn, hoe beter je lichaam het kan verwerken tot de beste bouwstenen. Bovendien kan je het volgende overwegen:
Verandering in je lichaam en in je leven is een vorm van beweging welke aangestuurd wordt door Vata-energie. Dit betekent dat je tijdens je zwangerschap (en erna) waarschijnlijk baat hebt bij het tot je nemen van met name vata-reducerende en blancerende voedingsproducten, ook als je geboorte dosha (prakruti) eigenlijk anders is. Leg de nadruk op warme, vers bereidde recepten op basis van plantaardige olieën (sesam, olijf, hemp), volkorenproducten en aardende groentes zoals pompoen, wortels, bieten, zoete aardappel, avocado’s. Qua smaken kan je voorkeur geven aan zoet, zuur en zout. Gebruik vol-vette zuivelproducten (ipv halfvol), goede vetten (zoals het Indaiase ‘Ghee’ of geklaarde boter, en (geweekte) noten, zaden, haver, volkoren rijst en eieren, zoet fruit, en opgewarmd fruit zoals peer en appel of geweekte pruimen. Dadels zijn fantastisch voor tijdens je laatste weken van en na je zwangerschap, niet alleen omdat ze over een weefsel- opbouwende capaciteit beschikken, ze zijn ook een goede vervanger voor zoetigheid op basis van bewerkte, witte suiker (wat verder geen voedingsstoffen bevat) in baksels, én schijnen op een natuurlijke wijze het openen van de baarmoedermond te ondersteunen.
Van groot belang in Ayurveda is de mate van verteerbaarheid van je voeding en het aanwakkeren van je verteringsvuur of agni. De nadruk binnen een Ayurvedische voedingsstijl ligt daarom op gekookte, warme maaltijden met veel vocht (zoals maaltijdsoepen en stoofpotjes) omdat deze gemakkelijker verteerbaar zijn voor ons lichaam en de voedingsstoffen dus beter op te nemen zijn. Bovendien voorkomt dit dat je last krijgt van constipatie door te veel rauw en droog eten (zoals crackers en boterhammen). Zelfs in de warme zomer, kan je vanuit de Ayurvedische principes gezien liever kiezen voor gekookt eten dan voor een salade van rauwe groentes.
Klinkt dit allemaal wat ingewikkeld? Hier vind je een mooi e-book (in het Engels) met Ayurvedische recepten voor na de geboorte, maar die ook heerlijk zijn voor tijdens je zwangerschap.
Het is van nog groter belang tijdens je zwangerschap om goed gehydrateerd te blijven en dus veel te drinken. Zeker als je last hebt van spierkrampen en/of RLS (restless legs) of het vasthouden van vocht in je voeten, enkels en/of handen en vingers. Vanuit Ayurveda worden warme dranken met nadruk aanbevolen omdat dit je verteringsvuur niet dooft en de vertering juist ondersteunt; denk aan warm water, kruidenthee (verse kamille, brandnetel, frambozenblad of gember). Ook lekker zijn warme melksoorten; zoals warme, gouden (amandel)melk met curcuma en verwarmende specerijen of met ghee. Limiteer zwarte, groene en witte thee en koffie, aangezien deze cafeïne bevatten. Ook lekker; natuurlijk kokoswater in hete zomers of wat vers fruitsap van zoete vruchten.
Supplementen
Omdat een zwangerschap veel van je lichaam vraagt (je bouwt immers een geheel nieuw mens!), kan het prettig zijn supplementen te gebruiken naast goede en gevarieerde voeding. Denk hierbij aan organische zwangerschapsvitamines. Zorg ervoor dat er (actief) foliumzuur in zit wat zorgt voor een goede aanleg van je kindje. Wil je zwanger worden, dan is het aan te raden om alvast te starten met het nemen van deze multivitamines voor zwangerschap.
Ayurveda & Leefstijl
We weten allemaal dat het aan te raden is om goed voor jezelf te zorgen tijdens je zwangerschap. Toch gaat ook het gewone leven gewoon door met werk, (sociale) verplichtingen en wellicht al het runnen van een gezin. Hoe zorg je dan goed voor jezelf? Hierbij wat aspecten om aan te denken (maar wees zacht voor jezelf, het hoeft niet allemaal en niet allemaal tegelijkertijd!)
Slaap & rust….
Zorg voor voldoende slaap en rust. Bijna alle vrouwen voelen zich vermoeid in het eerste en laatste trimester van de zwangerschap en dat is ook gewoon zó logisch…je bouwt een gehele baby; met alle organen, de hersenen, armen en benen en zelfs wimpers en nageltjes. Merk je dat het je frustreert dat je lichaam niet meer mee wil met je hoofd? Denk dan maar aan dat bijzondere, magische proces dat jouw lichaam doormaakt; het maakt een baby! Dit kost bakken met energie. Je prille zwangerschap is dan ook een uitnodiging om het rustig aan te doen; ok zijn met je moe voelen en wat minder in je agenda te plannen. Je mag je er echt aan overgeven; dit is maar een korte periode gezien op een heel vrouwenleven. “Surrender will be your guiding principle”.
Heb je normaliter een drukke, chaotische of onregelmatige baan of reis je veel? Misschien voelt het fijn voor geest en lichaam om tijdens je zwangerschap minder te reizen en meer rust en regelmaat in te bouwen. Ook hier geldt dat je je lichaam mag volgen; zij zal aangeven als een dag te veel is geweest. Kan je hiernaar luisteren?
Ben je al ver gevorderd in je zwangerschap, lig je ’s nachts niet meer lekker, moet je vaak plassen en wordt je daardoor geplaagd wordt door slapeloze nachten, probeer het overdag in te halen met een hazenslaapje of een moment van actieve ontspanning zoals met een meditatie of yoga nidra sessie (daarover in de nieuwsbrief van December meer!). Je hoeft niet te slapen om uit te rusten; als je lichaam even rustig ligt, rust je ook uit. Ervaar je bekkenklachten? Dan is wat vaker kort rusten effectiever dan eens per dag lang rusten. Geef je lichaam wat vaker op een dag de kans om bij te komen en de batterij weer op te laden.
Vredige Activiteiten
Onderneem vredige activiteiten tijdens je zwangerschap, wat dit ook voor jou betekend. Maak wandelingen door de natuur, ga ‘bosbaden’, luister rustgevende muziek, kleur mandala’s, start met het maken van kleertjes, lees (spirituele) boeken, of teken of schrijf in een dagboek, waarin je later kan teruglezen of welke je aan je kindje kan schenken (een waardevol verslag van een tijd die snel vervaagd!). Vredige activiteiten hebben een kalmerend effect op je geest en helpen je om in dit moment te zijn.
Beperk de hoeveelheid prikkels uit je omgeving. Misschien merk je vanzelf al dat je prikkelgevoeliger wordt tijdens je zwangerschap, met name naar het einde. Tijdens je zwangerschap ga je steeds meer openen op allerlei manieren; niet alleen fysiek (het bekkengebied verweekt en opent steeds meer), maar ook de geest staat erg open. Zo ruik je vaak beter, zijn harde geluiden irritanter en kunnen andere mensen sneller ’te veel’ zijn. Wees er ook van bewust dat er veel prikkels binnenkomen via je telefoon. Misschien is je zwangerschap ook een mooie gelegenheid om een digitale-detox te houden en je telefoongebruik te minimaliseren tot het hoognodige.
Beoefen Yoga & Meditatie
Een regelmatige beoefening van yoga tijdens je zwangerschap helpt je om in verbinding te zijn met je veranderende lichaam en het groeiende kleintje in je buik, helpt je om je krachtig te voelen en uithoudingsvermogen op te bouwen en vormt een terugkerend moment van bewust zwanger zijn. Je kan yoga thuis beoefenen in je eigen tijd (bijvoorbeeld met onze complete Online ZwangerschapsYogacursus) of aansluiten bij live of live-stream zwangerschapsyogalessen (bijvoorbeeld bij onze partner Birthfull in Utrecht). Overdrijf het niet; eens of twee keer per week een lange les of zo’n 30 minuten in je eigen tempo voor 3-5 keer per week is al voldoende.
Meditatie is een krachtig instrument om je bewustzijn in dit moment te brengen en even te houden. We zijn in het gewone leven vaak bezig met van A naar B te gaan, dat we vaak compleet vergeten (bewust) te ademen. Je aandacht richten op je adem zorgt er al voor dat je adem zich verlengd, wat een direct effect heeft op onze hartslag. Je laat als het ware je lichaam er mee weten dat je ok bent en dat je kan en mag ontspannen. Voel je je soms overweldigd door alle aanstaande veranderingen, de dingen die nog moeten, of door wisselende emoties? Door 3 minuten bewust te ademen, kan je al een compleet ander gevoel ervaren. Bovendien vormt regelmatige oefening met ademmeditatie een mooie voorbereiding op je bevalling. Probeer het maar eens uit met deze oefening voor thuis: Korte Ademmeditatie met de Gouden Draad.
Wil je meer van dit soort oefeningen ter voorbereiding op de bevalling? Voor de app ‘How About Mom’ maakte ik een audiocursus speciaal voor aanstaande moeders, genaamd ‘Vertrouwen in je Bevalling’. Je kan de cursus gratis volgen via de How About Mom app.
Ayurvedische Massage
Binnen de holistische en helende traditie van Ayurveda, speelt zachte (zelf)massage een belangrijke rol, ook en juist, vóór, tijdens en na je zwangerschap; een periode waarin veel vrouwen een disbalans ervaren door fysieke, mentale en hormonale veranderingen. Nu hoef je echt niet altijd de deur uit voor een ontspannen massage; je kan ook jezelf heerlijk thuis (laten) masseren, idealiter met warme, grondende en verwarmende sesamolie. Als de geur van sesamolie te heftig is voor je, kan je ook kiezen voor de lichtere natuurlijke amandelolie. Tijdens je zwangerschap mag massage zacht en rustgevend van aard zijn (dus boek geen stevige sportmassage); met name in het bovenste schoudergebied waar zich drukpunten bevinden die we liever overslaan tijdens de zwangerschap.
Wil je écht een heerlijk relax moment; boek dan een Ayurvedische, Vata-reducerende massage. Deze zachte massagevorm helpt de Vata-energie (die vaak hoog is door het tempo van ons dagelijkse leven) te balanceren en werkt bij uitstek ondersteunend om het onrustige hoofd tot kalmte te manen en de balans in het lichaam weer te herstellen. Bij studio Vandaan kan je terecht in Utrecht voor de meest heerlijke Ayurvedische behandelingen wanneer je zwanger bent of (net) bent geweest. Onze collega Radha biedt een Ayurvedische Zwangerschapsmassage, Mama Massage of Ontspanningsmassage aan in Utrecht. Hier lees je er meer over. Ook kan je na de geboorte een Ayurvedische Kraammassage (aan huis) boeken met mijzelf.
Ik hoop dat de bovenstaande aspecten je kunnen helpen om je zwangerschap op een bewuste, prettige en gezonde manier te beleven. De allerbelangrijkste les die Ayurveda ons meegeeft en de gemene deler onder alle aspecten die hierboven aan bod kwamen, is het belang van te luisteren naar je lichaam; zowel wat voeding betreft, maar ook wat betreft je vermoeidheid, je behoefte aan rust en eventuele zwangerschapsklachten. Je lichaam heeft haar eigen wijsheid en kan ons (hoofd) wijze lessen leren, als we bereid zijn te luisteren…
In een later blog zal ik ingaan op de wijsheden van de Ayurveda voor de eerste weken ná de bevalling; de prachtig mooie en vaak ook intense postpartum-tijd. Want ook in deze bijzondere tijd kan Ayurveda je fysieke, mentale en hormonale herstel ondersteunen.
Over de auteur:
Danielle is eigenaresse van studio Vandaan. Zij leerde in 2010 voor het eerst over Ayurveda tijdens haar Yoga & Ayurveda opleiding in India. Sindsdien heeft ze zich bekwaamd in de Ayurvedische massage en Ayurvedische postpartumbehandeling van nieuwe moeders. Meer over Danielle.
Bron: o.a.“Ayurveda for mommies (to be)” van Kim van der Veer.